آیا امام سجاد(ع) در پاسخ به این پرسش که سخت‌ترین زمانی که در قیام عاشورا و رخدادهای بعد از آن گذراندید کجا بود، سه بار فرمودند «الشام الشام الشام»؟

واضح است که ایام اسارت، دشوارترین روزها است، بویژه اگر زنان و کودکان اسیری همراه فرد باشند که او را سرپرست خود ‌دانسته  و انسان علاوه بر رنج اسارت خویش، باید بخشی از درد و رنج آنان را نیز بر دوش بکشد. به همین دلیل، اگر ایام اسارت خاندان اهل‌بیت(ع) در شام را از دشوارترین زمان‌هایی بدانیم که بر آن مظلومان – بویژه امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) – گذشت، سخنی به گزافه نگفته‌ایم.
اما در ارتباط با گزارش موجود در پرسش و منسوب بودن به امام سجاد(ع) باید گفت؛ بنابر تحقیق و جست‌وجو؛ این گزارش تنها در کتاب متأخر «عُنوان الکلام فی شرح أدعیة الصیام‏»، تألیف محمد باقر فشارکی اصفهانی(متوفای ۱۳۱۴ق) مشاهده شد،[۱] و این سخن – و یا مشابه آن‌را – در منابع قبل از آن نیافتیم.
این کتاب، مجموعه سخنرانی‌های مؤلف درباره دعاهای روزانه ماه رمضان و ذکر فضایل و مصائب اهل‌بیت(ع) است.[۲] این اثر به سبب روضه‌های موجود در آن شهرت یافته، ولی متأسفانه به منبع و مستند این روضه‌ها اشاره نشده است؛ از این‌رو برخی گزارش‌های موجود در این کتاب، چندان قابل اعتماد نیست.[۳]

---