بنی صدر تنها سه روز بعد از ورود به ایران سخنرانی‌های خود را در دانشگاه شریف آغاز کرد. این جلسات و سخنرانی‌ها به مدت ده روز یعنی تا زمان پیروزی انقلاب طول کشید. به محض ورود به ایران و با موافقت امام خمینی بنی صدر عضو شورای انقلاب شد، ولی حاضر به همکاری با دولت موقت نشد و مهدی بازرگان نیز پذیرای این پیشنهاد نبود.

وی در یک سخنرانی جنجالی دولت موقت را مورد خطاب قرار داد و آن را به ضعف، عدم توانایی ایجاد تغییرات در دستگاه حکومتی، سهل انگاری و سستی در قضیهٔ کردستان متهم ساخت.

بعد از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، امام خمینی که عهده‌دار کنترل کشور بود، دولت موقت را به کار گمارد و بنی صدر را ابتدا در ماه تیر ۵۸ به معاونت وزارت اقتصاد و دارایی و سپس در ماه آبان به سمت وزیر اقتصاد و دارایی منصوب کرد.

بنی صدر همچنین از ابتدای بهار ۱۳۵۸ به عضویت شورای انقلاب درآمد و تا خاتمهٔ عملکرد شورای انقلاب در تیر ۱۳۵۹ به عضویت خود در این شورا ادامه داد. عمده فعالیت‌های این شورا به صورت مخفی صورت می‌گرفت. با بروز بحران گروگانگیری کارکنان سفارت آمریکا در تهران، به یکی از مخالفین اصلی آن تبدیل شد.

مدتی بعد از استعفای دولت موقت مهدی بازرگان، او با حمایت جامعه روحانیت مبارز برای انتخابات ریاست جمهوری کاندید شد و در پنجم بهمن ماه ۱۳۵۸ با به دست آوردن حدود یازده میلیون رای به عنوان اولین رئیس‌جمهور تاریخ ایران انتخاب گشت.

با انتخاب بنی صدر به ریاست جمهوری در بهمن ۱۳۵۸، مسأله انتخاب نخست وزیر و تشكیل دولت مطرح گردید كه در این مورد بین رییس جمهور و مجلس شورای اسلامی اختلاف نظر پدید آمد.

بنی صدر در ماه‌های آغازین سال ۱۳۶۰ دیگر از حمایت امام خمینی برخوردار نبود. در اوایل خرداد ماه، امام خمینی بدون نام بردن از بنی صدر، او را تقبیح کرد و شخصی خواند که خویش را بالاتر از قانون می‌بیند و به مصوبات مجلس بی اعتنا است. چند روز بعد روزنامه انقلاب اسلامی توقیف شد و امام خمینی بنی‌صدر را از سمت فرماندهی کل قوا برکنار کرد. هم‌زمان نیروهای حزب‌اللهی به خیابان‌ها آمده و خواستار اعدام بنی صدر شدند. بنی صدر از آنجاکه به تنهایی توان مقابله با مخالفانش را نداشت و پیشتر هیچگاه به ایجاد یک حزب اقدام نکرده و با هیچ حزبی نیز ائتلاف ننموده بود، با سازمان مجاهدین خلق که سازمانی منتقد حکومت وقت و دارای تشکیلاتی سازمان یافته و مسلح بود، متحد شد.

پس از كش مكش‌‏هایی سرانجام در شهریور ۱۳۵۹، شهید محمد علی رجایی به عنوان نخست وزیر به مجلس معرفی شد و موفق به كسب رأی اعتماد گردید و دولت خود را تشكیل داد. با این كه مسأله مورد اختلاف، ظاهراً حل شده بود، اما كشمكش و اختلاف پنهانی و آشكار بین رییس جمهور و مخالفانش در مجلس و خارج از آن ادامه پیدا كرد.

با آغاز جنگ، با این كه این مسأله، تمام توان و فكر مسؤولان را به خود مشغول كرده بود، اما در عین حال، اختلاف میان سطح بالای كشور ادامه یافت. در عرصه جنگ نیز، بنی صدر در مقام فرماندهی كل قوا، معتقد به جنگیدن به شیوه اشكانیان بود یعنی نیروی دشمن به درون مرز كشیده شده، سپس محاصره و نابود گردد.

این سیاست نظامی، باعث اشغال نقاط وسیعی از اراضی ایران اسلامی توسط ارتش متجاوز بعث شد و بر اثر عدم ارسال مهمات و نیرو به خط مقدم، نیروهای اسلام علی رغم جانفشانی‏ها و حماسه آفرینی‏های مثال زدنی، مجبور به عقب‏نشینی شدند. در نحوه اداره كشور نیز، كوشش‏های امام كه دو طرف را به رفع اختلاف و وحدت و تفاهم دعوت می‏كرد بی‏ثمر ماند. در نتیجه حضرت امام خمینی، در بیستم خرداد ۱۳۶۰، پس از مشورت با مسؤولان متعهد كشور، طی حكم كوتاهی، ابوالحسن بنی صدر را از فرماندهی كل قوا كه به نیابت از ولی فقیه در اختیار داشت، عزل كرد و در پی آن، مجلس شورای اسلامی، طرح عدم كفایت سیاسی بنی صدر را با اكثریت آرا در ۳۱ خرداد آن سال، به تصویب رساند.

پی نوشت:
۱- عزل “بنی صدر” از فرماندهی كل قوا از سوی امام خمینی (ره) (۱۳۶۰ش)، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی
۲- مرکز اسناد انقلاب اسلامی